Öz

Bu çalışma, olasılık teorisinin tarihsel gelişimini ve bu teorinin ekonomik sistemler ile ticarete olan etkisini ele almaktadır. Olasılık kavramının kökenleri, 17. yüzyılda Blaise Pascal ve Pierre de Fermat’ın yazışmalarıyla modern matematiksel bir çerçeveye oturtulmuş; bu teorinin ilk uygulamaları kumar problemleri ve adil bölüşüm üzerine geliştirilmiştir. Bu bağlamda, rastgelelik kavramı üzerindeki geleneksel “Tanrısal irade” anlayışı terk edilmiş ve öngörülemezliği matematiksel bir yaklaşımla değerlendiren yeni bir düşünce sistemi benimsenmiştir. Olasılık teorisinin tarihsel gelişimi, yalnızca matematiksel değil, aynı zamanda ticari ve ekonomik pratiklere de önemli katkılar sağlamıştır. Çalışma, Robinson Crusoe, Şans Metresi, Muhteşem Gaudissart, Saatleri Ayarlama Enstitüsü ve Momo gibi edebi eserler üzerinden, olasılık teorisinin tarihsel gelişimini toplumsal, ekonomik ve kültürel yansımalarıyla birlikte ele almakta; özellikle mekanik saat kavramının ortaya çıkışıyla birlikte şekillenen modern zaman ve risk algısının, finans, sigortacılık ve ticaret gibi alanlarda nasıl etkiler yarattığını analiz etmektedir. Çalışma, olasılık teorisinin tarihsel kökenlerini ve ekonomik-toplumsal yansımalarını analiz etmektedir.

Anahtar Kelimeler: Olasıklık Tarihi, Ekonomi, Edebiyat

Jel Kodu: A1, N0, Y3

Mathematics, Economics, and Society: Tracing the
Development of Probability Theory in Novels

Abstract

This study examines the historical development of probability theory and its impact on economic systems and trade. The origins of probability can be traced back to the 17th century, when Blaise Pascal and Pierre de Fermat formalized it within a mathematical framework through their correspondence. Their initial applications focused on problems of
fair division and gambling. In this context, the traditional view of randomness as an expression of “divine will” was abandoned, and a new perspective emerged, emphasizing the mathematical analysis of unpredictability. The historical evolution of probability theory has contributed significantly not only to mathematics but also to commercial and economic practices. This study examines the historical development of probability theory through literary works such as Robinson Crusoe, La Métaphysique de la Chance, The Illustrious Gaudissart, The Time Regulation Institute, and Momo, considering its social, economic, and cultural reflections. It particularly analyzes how the emergence of the mechanical clock shaped modern conceptions of time and risk, and how these shifts influenced areas such as finance, insurance, and trade. The study analyzes the historical origins of probability theory and its economic and social implications.

Key Words: History of Probability, Economics, Literature

Jel Code: A1, N0, Y3,

Satın Al Açık Erişim